Powstanie NATO było odpowiedzią Zachodu na opuszczenie żelaznej kurtyny w Europie i zagrożenie ze strony ZSRR. Po zakończeniu zimnej wojny Sojusz Północnoatlantycki poszerzył spektrum swoich celów także o zagrożenia globalne, takie jak zwalczanie terroryzmu. Dziś, w 70. rocznicę swojego istnienia, w obliczu działań Rosji, NATO znów najwięcej uwagi poświęca misji obrony kolektywnej.
Sojusz powstał w 1949 roku i początkowo liczył 12 państw: USA, Kanadę, Belgię, Danię, Francję, Islandię, Włochy, Luksemburg, Holandię, Norwegię, Portugalię i Wielką Brytanię. W 1952 roku dołączyły Grecja i Turcja, a w 1955 roku Republika Federalna Niemiec.
Trzonem sojuszu jest zasada, że atak na któregokolwiek z członków uważa się za atak na wszystkich. W NATO sformułowano ją w artykule 5 Traktatu Waszyngtońskiego, który w wypadku agresji na państwo członkowskie zobowiązuje pozostałe do
"pomocy zaatakowanemu krajowi przez natychmiastowe podjęcie, indywidualnie lub z innymi krajami, działań, jakie uznają one za konieczne, z użyciem sił zbrojnych włącznie, aby przywrócić i utrzymać bezpieczeństwo obszaru północnoatlantyckiego".
W okresie zimnej wojny szeregi NATO zasiliła jeszcze w 1982 roku Hiszpania. Pod koniec tej epoki na terenie RFN stacjonowało ok. 900 tys. żołnierzy sojuszu, z czego prawie połowę stanowiły siły USA.
Po rozpadzie ZSRR i rozwiązaniu Układu Warszawskiego doszło do wzmocnienia politycznego wymiaru NATO - miało się odtąd stać strażnikiem stabilizacji w Europie i wehikułem wciągania państw byłych członków bloku sowieckiego do wspólnoty krajów demokratycznych, zgodnie z formułą "Europy zjednoczonej, wolnej i w stanie pokoju".
Spełnieniem roli stabilizatora ładu międzynarodowego stały się w latach 90. operacje NATO na Bałkanach. Interwencje Sojuszu doprowadziły m.in. do rozejmu w wojnie w Bośni i Hercegowinie i pokoju w Dayton w 1995 roku.
NATO otworzyło drzwi do członkostwa dla byłych satelitów Moskwy, ustanawiając najpierw program Partnerstwa dla Pokoju, formę zacieśnienia współpracy z perspektywą zaproszenia pod warunkiem spełnienia określonych kryteriów, jak demokracja i cywilna kontrola nad wojskiem.
W Madrycie w lipcu 1997 roku przywódcy państw NATO zaprosili Polskę, Republikę Czeską i Węgry. W 1998 roku Senat USA ratyfikował wymaganą do rozszerzenia zmianę Traktatu Waszyngtońskiego, a 12 marca 1999 roku trzy wspomniane kraje zostały członkami sojuszu.
Proces rozszerzenia trwa do dziś. W 2004 r. przyjęto do NATO Bułgarię, Estonię, Litwę, Łotwę, Rumunię, Słowację i Słowenię, w 2009 roku Albanię i Chorwację. W 2017 roku członkiem została Czarnogóra, a na drodze do członkostwa znajduje się Macedonia Północna.
Postanowienia artykułu 5 o wspólnej obronie zaatakowanego kraju po raz pierwszy zrealizowano po ataku Al-Kaidy na USA 11 września 2001 roku. Inwazja na Afganistan, gdzie ukrywał się szef terrorystycznej organizacji Osama bin Laden, odbyła się jako akcja koalicji sił sojuszu pod dowództwem USA. Podobny charakter miała misja NATO w Libii w 2011 roku, przyspieszająca upadek dyktatury Muammara Kadafiego. W nowej doktrynie strategicznej sojusz ogłosił, że podejmuje teraz operacje "poza obszarem" pierwotnego działania, czyli Europą i Ameryką Północną, a więc staje się sojuszem globalnym.
Zaatakowanie Gruzji przez Rosję w 2008 roku, a przede wszystkim aneksja Krymu i wsparcie prorosyjskich separatystów na wschodzie Ukrainy w 2014 roku, diametralnie zmieniły sytuację. NATO w odpowiedzi wzmocniło wschodnią flankę, zwiększając liczebność wojsk w Polsce i krajach bałtyckich. Napaść na Ukrainę sprawiła, że NATO wraca do swej pierwotnej roli tarczy przeciw zewnętrznej agresji, coraz większą uwagę zwracając na bezpieczeństwo flanki wschodniej. Przejawem tego jest m.in. ustanowienie na szczycie NATO w Warszawie w 2016 r. wzmocnionej wysuniętej obecności sił Sojuszu w Polsce i państwach bałtyckich.
